داستان و نقد داستان

نویسنده : لئون

داستان : گوش کن زنک

ارزیابی :***

 

داستان و نقد داستان

نویسنده : لئون

داستان : گوش کن زنک

ارزیابی :***

---

۱) اول باید اعتراف کنم که نوشتن (حالا اسمش نقد است یا حاشیه نویسی یا هرچه)درباره ی داستانی که لئون نوشته باشد برای من سخت است.دلیل هم بخواهید این که سلیقه ی ما در زمینه هر آنچه مربوط به "نوشتن"می شود آنقدر به هم نزدیک است که نوشتن درباره ی داستان او شبیه آن است که بخواهم درباره ی داستان خودم چیزی بنویسم.اما به بهانه ی دوباره خواندن داستانی که به سلیقه ی من خوب  است چیزی درباره اش می نویسم.

 

۲)داستان دو روایت را بطور موازی با هم پیش می برد. روایت اول قصه ی زنی است که اشتباها شماره ی راوی را می گیرد و با اصرار بیمارگونه ای سراغ مردی را از او می گیرد.اگر همین روایت را تا انتها دنبال کنیم با یک غافلگیری کوچک و طنزی ملایم(اسمش را بگذاریم چخوفی؟)مواجه می شویم.نویسنده عمدا از خنده دار کردن زیادی داستان یا مقدمه چینی برای یک غافلگیری بزرگتر پرهیز می کند.از همان ابتدا به ما کدهایی می دهد که بدانیم آن مردی که سراغش را می گیرند نه شوهر زن ،که فاسقش است.این نوع غافلگیری را شخصا بسیار می پسندم.به شعور خواننده احترام گذاشته می شود و همه چیز را فدای ظاهر کردن یک شوک پایانی نمی کند.از طرفی اصرار این زن و التماس هایش که در پایان اوج می گیرد باعث می شود تصویر کلیشه ای زن فاسد در ذهن ما شکل نگیرد و حتی با او همدلی کنیم.همدلی با آدمی که در موقعیت مضحکی قرار گرفته و "انسان"دیدنش همان دلیلی است که باعث می شود من طنز این ماجرا را به اسم مبارک چخوف مرین کنم!

 

۳)  روایت بعدی روایت فرو رفتن راوی در معدنی فاجعه زده است. من به روایت هایی که لئون از فاجعه های کنار گوش مان تعریف می کرد نقدی داشتم.هر چند که شک ندارم که لازم است کسی این فجایع را در هیئت یک وقایع نگار به ما تذکر بدهد اما گمان می کنم بیان خام و مستقیم فجایع پس از مدتی مخاطب را چنان سِر می کند که فاجعه براش به رویداد تبدیل می شود.اینچنین است که برای یک ساکن ایران در سالهای پس از انقلاب تصویر زنی که فرزند خردسالش را با تیر مستقیم یک سرباز اسرائیلی از دست داده نه شوک آور است و نه خشمگینش می کند.تلویزیون جمهوری اسلامی با نمایش پیاپی فاجعه آن را به "رویداد"تبدیل کرده است.اما در داستانی که خواندیم فاجعه در کنار زندگی روزمره آمده است.در همان حالی که تلفن  زنگ میزند و زنی سراغ فاسق اش را می گیرد کسانی به شنیع ترین شکلی در اعماق زمین منفجر شده اند.این است که وقتی می خوانیم " سه تا پياز و چند تا نان. نهار يكي از كشته شدگان است. كمي آن طرف‌تر دستگاه متلاشی شده ی گازسنج زير يك تكه از الوار سقف افتاده" تکان می خوریم.خلاصه کنم.در این داستان با کنار هم قرار دادن فاجعه در کنار یک واقعیت ظاهرا سطحی روزمره، عمق و زشتی اش را بهتر درک می کنیم.

 

۴)    شیوه ی بیان اطلاعات به نظر من بسیار موجز و در جهت روح کلی داستان است.نمونه اگر بخواهید جمله ی بچه (مامان ميگه اسم بابا محسن چيه؟) که به خلاصه ترین شکلی دست زن را برای ما و راوی رو می کند .اما مهمتر از آن این است که اطلاعات طوری بیان می شود که راوی را از آدمهای اطرافش جدا نکند و او را بر سکوی قهرمانان ننشاند.  ما از طریق راوی می فهمیم که صاحب معدن بدون توجه به وضعیت خطرناک معدن، کارگران را فرستاده پایین و آنجا نگه داشته تا منفجر شوند.در واقع اگرچه روای متوجه وجود گاز سنج می شود و همه ریاکارانه وجودش را انکار می کنند و فرصت خیلی مناسبی است که او  در شمایل یک قهرمان کاشف حقیقت مچ دروغگویان را بگیرد،اما او خیلی ساده و پس از دادن اطلاعاتش به خواننده بحث را عوض می کند تا نشئه ی ناشی از یک عملیات کاراگاهی اصل موضوع را کمرنگ نکند. به این ترتیب از فرو غلتیدن داستان به  قصه ای که یک راوی قهرمان و شجاع و پیگیر دارد جلوگیری می شود و فاجعه همچنان بعنوان یک صدای ارام و شوم در پس زمینه ی روایت های ساده ای که می گذرند باقی می ماند.