ده

  من تیپ عباس کیارستمی را می پسندیدم اما هیچکدام از فیلمهایش را دوست نداشتم...

 

۱)      من تیپ عباس کیارستمی را می پسندیدم اما هیچکدام از فیلمهایش را دوست نداشتم* ( بغیر از کلوز آپ ، آن هم تا حدودی ! ) تا زمان تماشای این فیلم "ده " که اعتراف می کنم با دیدن ش بیشتر قصد داشتم عقیده ام را درباره ی مهم نبودن کیارستمی تثبیت کنم . اما حالا در عباس کیارستمی دوچیز را دوست دارم . تیپ اش و فیلم ده . بقیه ی این نوشته درباره ی این است که چرا ده را دوست دارم و چرا باید ده را دوست داشت .

 

 2)این فیلم هم مثل سایر فیلم های کیارستمی سادگی فریبنده ای دارد . این سادگی فریبنده البته در سایر فیلم های او مرا آزار می داد . تلاش او برای اینکه یک چیز واقعی تولید کند به نظرم ارزشمند بود اما هنرمندانه نبود .... همیشه این جمله ی متناقض نمای اسکار وایلد را به یاد می اوردم که این طبیعت است که باید از هنر تقلید کند نه برعکس ...

 

۳) ده ، تمام توان کیارستمی را برای باسازی واقعیت نشان می دهد . اما چیزی فراتر از آن دارد .موضع دارد و خنثی نیست . حالا این «اتفاقی» است یا نه ، کاری نداریم .اهمیتی هم ندارد . مهم این است که  فیلم ده پایش روی زمین است . برخلاف فیلم های دیگر کیارستمی که از بس سعی می کرد چیزی نگوید چیزی نمی گفت این فیلم هویتی برای خودش دارد.حرفهایی میزند . و می تواند ذهن آدم را درگیر شخصیت هایش  کند. من نشانه شناسی ام را بدون اینکه اصراری داشته باشم بر فیلم کیارستمی تحمیل شود تبیین می کنم .البته  این بیشتر از اینکه نشان دهد چه چیزی در ده کیارستمی هست بیانگر این است که کدام برداشت است که فیلم ده را برای من خوش آیند می کند .

 

4) کودک در این فیلم نماینده ی زبان الکن حقیقت می شود . ما را از خودش متنفر می کند . داد میزند . .پررو و دوست نداشتنی است . اما در مقابل تزویری که زن فیلم دارد می ایستد . با همه ی ابزارش . با هرچقدر بی منطقی و زوری  که بلد است خرج کند !  گرچه می دانیم در بسیاری لحظات حق با او است اما از اینکه نمی تواند حرفش را درست بزند کیف می کنیم . کودک بی شرم بخش نخواستنی حقیقت را نشان ما می دهد .

 

5)«زن» مطلقا در موضع حقیقت نیست . فقط جایگاه اجتماعی و صنفی او ( زن شوهر دار روشنفکر و مادر) است که او را محق جلوه می دهد  . وقتی هم که روسپی را سوار می کند می فهمیم چقدر چنته اش خالی است . روسپی به او حقایق ساده ای می گوید و پیاده می شود . حرفهایی که زن در اپیزود بعدی برای دوستش تکرار می کند .اما بازهم روسپی را دوست نداریم . او  حقیقتی را می گوید که  دلمان نمیخواهد بشنویم  یا .حقیقتی را که « او » می گوید دلمان نمی خواهد بشنویم .همانطور که در مواجهه با کودک چنین احساسی را تجربه کرده ایم . این هم جایگاه شدن کودک با روسپی( در تقابل با جایگاه همسری و مادری زن ) با نگاه سانتی مانتال رایج به کودکان ، بخصوص در سینمای ایران ( ان چیزی که مثلا خانه ی دوست کجاست را برای من غیرقابل تحمل می کند ) سازگاری ندارد. البته نه اینکه روسپی را در جایگاه کودک  دیدن بی سابقه باشد ( از داستایوفسکی تا فریدن جیرانی چنین نگاهی سابقه دارد ) اما در «ده» ما با عکس این ماجرا رو بروییم . در اینجا این کودک است که به اندازه ی روسپی وقیح و دوست نداشتنی است .نه روسپی به اندازه ی کودک معصوم و بی دفاع !

آنها به نوبت در جای یکدیگر می نشینند تا زیر پای "زن -مادر -روشنفکر  "را  خالی کنند . 

 

6) تنها شخصیتی که در فیلم همدلی من را برانگیخت دختری بود که برای ازدواج کردن دعا می کرد .تماشای چهره اش . حرفهایش و ناامیدی اش ، برای لحظاتی  به بشر خوشبین ام کرد  .حضور او در فضای عصبی فیلم تسکین دهنده و تعادل بخش بود . مثل آب خنکی که وسط یک بحث اعصاب خرد کن می دهند دست ات .

 

7) عمرا چنین کار مبتذلی کنم و این نوشته را تا بند ده ادامه دهم . همینجا تمامش می کنم . به احترام والاحضرت دیوید فینچر ...

 

پانوشت :

* گزارش و آب ث آ فریقا را ندیده بودم و هنوز هم ندیده ام