۱۳۹۴/۳/۲۴

ارنجمنت بای هومن

وقتی پیشم آمد هجده نوزده‌ساله بود. دبیرستان را رها کرده بود و سربازی‌ش هم تمام شده بود. در یک رابطه پیچیده با کسی به اسم سحر. این سحر را من هیچوقت ندیدم. البته واقعی بود. گاهی موبایل‌ش را میگذاشت روی بلندگو بشنوم. اغلب وقتی که سحر داشت فحش می‌داد. رکیک‌ترین فحش‌های ممکن. این موبایل را می‌گذاشت روی زمین. سر تکان می‌داد و ادای خنده در می‌آود. ولی عصبی بود. عصبی می‌شد.
کس دیگری که با او ارتباط داشت، آدمی بود به اسم هومن. هومن از اینها بود که با یک لپ‌تاپ توی خانه آهنگ درست می‌کنند و برای اینها هم آهنگ درست می‌کرد. اینها که می‌گویم هفت‌هشت نفر بودند که پی‌ام‌سی سقف آرزوهایشان بود. آهنگ‌هایشان را گاهی برایم می‌گذاشت. احتمالا شما هم شنیده‌اید. درباره اتاق و تنهایی و سیاهی و دود سیگار و رگ‌زدن و چت‌کردن و رد دادن و اینجور چیزها. با صداهایی که به زور می‌خواستند  خسته به نظر برسد. این هومن بالای خانه پدرمادرش یک آلونک داشت. من هیچوقت نرفتم ولی از توصیف‌هایی که می‌کرد می‌شد فهمید چطور آلونکی بود. از همین اتاق‌ها که معلوم نیست از روی کلیشه‌ی فیلم‌های موسیقی زیرزمینی ساخته می‌شود یا فیلم‌ها را از روی اینها می‌سازند. بانورهای تند و مستقیم. با انبوهی از شلوار جین و بسته خالی و مچاله شده سیگار.
نمی‌خواهم بیفتم توی چاله توصیف اتاق و روابط و مناسبات آن هفت هشت نفر. وقتی آمد پیش من از آنها بریده بود و یک رابطه پیچیده هم با هومن داشت. هومن شیشه می‌کشید. شب و روز نداشت. این هم شب و روز نداشت ولی مدعی بود بعد از سربازی چیزی نمی‌کشد. من بارها تاکید کرده بودم چیزی کشیدن یا نکشیدنش به من ربطی ندارد. ولی فکر می‌کنم پنهانکاری‌اش غریزی بود. با این حال چند ساعتی غیب‌ش می‌زد و بعد خسته‌تر و عصبی‌تر از قبل باز می‌گشت. این من را گیج می‌کرد. بالاخره اگر کشیده باشد باید حالش خوب باشد. ولی همیشه طوری بود که انگار طاقت‌ش همین الان تمام می‌شود. ظرف غذا را می‌گذاشتم جلویش و طوری نگاه می‌کرد انگار خبر بد بهش رسیده. بهت زده به غذا نگاه می‌کرد. بعد سس های مختلف می‌ریخت روی غذا. هر سس و سرکه‌ای که موجود بود. اما دست نمی‌زد به محتوای بشقاب. حتی بازی هم نمی‌کرد. انقدر معطل می‌کرد تا موبایلش زنگ بخورد. بعد بر می‌داشت و چهار تا نه و بله می‌گفت. می‌گذاشت روی بلنگو و صدای خشدار دختری بیست ساله می‌آمد که هرچه فحش کافدار بود را ردیف می‌کرد پشت هم. اینهم همانطور که گفتم می‌زد روی پیشانی‌اش وعصبی می‌خندید.
از حرفهای مورد علاقه‌اش حرف زدن درباره دوران اعتیادش بود (معتقد بود زمانی معتاد بوده و الان نیست. قبل از سربازی طبعا). اینکه چقدر زیاده‌روی می‌کرده و چطور رد می‌داد و چطور توهم‌هایی داشته و اینها. بعد از مدتی من ساختار داستانهایش را پیدا کرده بودم. می‌رفت در مکان الف. در آنجا با شخص ب آشنا می‌شد. از غفلت‌ش استفاده می‌کرد و شیشه‌ی او را می‌کشید. نیمه شب می‌آمد بیرون. در مکان ج به هوش می‌آمد و می‌فهمید یک ماه گذشته. یک ماهی که فکر می‌کرده گربه یا اسب یا فیل یا هلی‌کوپتر است و اصلا نبوده در این دنیا.
 یک شب حدود سه بعد از نیمه شب در واقع، اس‌ام‌اس داد. من جواب ندادم. زمستان بود. نیم ساعت بعد حس کردم کسی با سنگ می‌زند به شیشه. دیدم در خیابان روبروی خانه آتش روشن کرده. آستین های کاپشن‌اش را داده پایین و عملا دارد یخ می‌زند. وقتی آمد داخل انگار یک دفعه وسط خانه، جنگل آتش گرفته باشد. هم از لحاظ بو و هم حسی که ایجاد کرد. من عصبانی بودم. گفتم برایم مهم نیست چه می‌کند. ولی حق ندارد من را توی این ساعت از خواب بیدار کند. گفت پدرش به خانه راهش نداده. گفت بهش تهمت زده‌اند. رفتم خوابیدم و صبح رفتم بیرون. برگشتم دیدم توی اتاق تکیه داده به دیوار نشسته. از این مدلهایی که سربازهای خسته بعد از راحت‌یاش می‌نشینند. گفت دارد می‌رود سفر. کمی پول بهش دادم گفتم هرجا می‌خواهد برود. گفت پول نمی‌خواهم ولی بهرحال گرفت. فکر کردم می‌رود خانه. ولی نرفته بود.
 یک هفته بعد از رفتنش پدرش پرسان پرسان من را پیدا کرد. گفت بهش بگویم بیاید. گفتم پیش من نیست. گفت کاریش ندارد و شکایت هم نکرده. گفتم واقعا در جریان نیستم ولی گفته می‌رود سفر. منظور یک آدم نوزده ساله از سفر هم شمال و مشخصا چالوس است. پدرش گفت طلاهای خانه را برداشته. می‌ترسد کسی بخاطر طلاها بلایی سرش بیاورد. گفت در میانشان جواهر هم بوده. کم‌کم صد ملیون طلاجواهر بوده. گفت برای کمترش هم آدم می‌کشند. گفتم واقعا خبر نداشتم و فکرهم نمی‌کنم اینطور باشد. اگر اینطور بود پول از من قرض نمی‌گرفت. گفتم اگر خبری شد اطلاع می‌دهم. او هم قرار شد اطلاع بدهد. دو هفته بعدش پیدایش شد. مستاصل‌تر از همیشه. وقتی داشتم در را باز می‌کردم از پشت بهم نزدیک شد. واقعا حوصله‌اش را نداشتم. گفتم به پدرش خبر بدهد. گفتم فکرمی‌کنند طلاهای مادرش را دزدیده. گفت دزدی نبوده. سهم‌الارثم را برداشته‌ام. گفتم بهرحال بهش بگو. یک وقت می‌بینی پلیس پیدایت می‌کند. قبول کرد. من هم پیگیری نکردم. طلاها را پانزده ملیون فروخته بود. و همه‌اش را به علاوه موبایلش در شمال همراه سحر خرج کرده بود. پیگیر جزییات این یکی هم نشدم. گفت مزاحم نمیشود. فقط آمده بگوید اگر سحر زنگ زد بهش بگویم شماره‌اش را ندارد. شماره روی گوشی بوده. گوشی را هم که خودش می‌داند. گفتم برود به خود سحر بگوید. گفت جای مشخصی ندارد. گفتم اگر زنگ زد پیغامت را می‌رسانم. که زنگ هم نزد بهرحال.

پارسال منتظر تاکسی بودم در خیابان که دیدمش. چاق شده بود. نامزد کرده بود. شغل آزاد داشت و یک پژوی دویست و شش. سوار ماشینش شدم و دیدم دارد آهنگ‌های خودش را گوش می‌کند. ارجمنت بای هومن. مسیرم تا خانه کوتاه بود. گفتم کار دارم و تعارف نمی‌کنم بیاید داخل. ولی خوب‌است که به یک ثباتی رسیده. او هم به نوبه خودش ابراز خوشحالی کرد. آمدم بالا و از پنجره نگاه کردم دیدم همچنان نشسته توی ماشین و حرکت نمی‌کند. به خودش نگفتم ولی از همیشه مستاصل‌تر به نظر می‌رسید، به علاوه‌ی رگه‌ای از ناامیدی که در بدترین شرایط هم توی صورتش ندیده بودم.

۱۳۹۴/۳/۱۸

سئوال‌های سخت و سئوال‌های آسان

در یک انبار گاز منتشر شده و یازده نفر گیر افتاده‌اند. دو هموطن افغانستانی و بقیه ایرانی. همه ساکن تهران. آتش‌نشان‌ها می‌آیند اما نمی‌توانند در را باز کند. چرا؟ چون درهای ضدسرقت انبار هر روز بعد از پایان کار بر روی آنها قفل می‌شده.
این اتفاق واقعا رخ‌داده است. (اینجا) استعاره‌ای نیست که من ساخته باشم تا با آن موقعیت را توضیح دهم. اما بطرز عجیبی موقعیت را توضیح می‌دهد.

عکسی درشبکه‌های اجتماعی دست‌به دست می‌شود که در آن یک قلچماق جلوی سفره دستفروشی یک دختربچه ایستاده است. آن قلچماق مامور شهرداری‌است. شهرداری دوست ما است. آشغال‌های‌مان را حمع‌آوری می‌کند. برای‌مان اتوبان می‌سازد. پیاده‌روهای خیابان ولیعصر را سنگفرش می‌کند و دستفروشان را که شهر ما را بدمنظره می‌کنند از خیابان جمع می‌کند. 
نقد شهرداری به همین دلیل سخت است. چون ما با هم همدستیم. وقتی شهر را تبدیل به نگارخانه می‌کند حظ بصری می‌بریم. آیا کسی هست که با زیبایی دشمن باشد؟ جز این چپ‌وچولهای غرغرو؟ جواب منفی‌است. اگر آدمی چشمهایش را باز کند حتما قدر زیبایی و زندگی و طعم توت و گیلاس را می‌فهمد. اما یک مشکلی وجود دارد. شهرداری برای دستفروشان، دوره‌گردهای که مغازه ندارند، دوست خوبی‌نیست. هرچقدر شهرداری با ما دوست‌تر شود با آنها دشمن‌تر می‌شود. بنابراین ما در یک دوگانه گیرافتاده‌ایم. از طرفی شهرمان را قشنگ‌تر میخواهیم از طرفی دلمان از قتل دستفروش و تهدید پسرش به درد می‌آید. مجبوریم انتخاب کنیم. این انتخاب مثل انتخاب‌های سیاسی ساده نیست. 
بین احمدینژاد و موسوی؟ معلوم است موسوی. 
بین سلحشور و فرهادی؟ صد البته فرهادی. 
بین جنگ با دنیا و توافق هسته‌ای؟ این اصلا پرسیدن ندارد. 
اما بین پیاده‌روی شیک و خلوت و قلچماق ایستاده جلوی دختربچه؟ سئوال سخت. باید فکر کنیم.

اینجا یک نبرد واقعی در جریان است. نبردی که از جنس کل‌کل کردن چپ و راست در فیسبوک نیست. تا ابد هم برای فکر کردن وقت نداریم. چون ممکن است روزی آنها که در انبار گیرافتاده‌اند با دستفروش و پدرش و دخترش راه بیفتند و دقیقا وسط تماشای یکی از فیلمهای زنجیره‌ای علی‌مصفا و لیلی حاتمی یقه‌مان را بگیرند و اوضاع از این حالت ملوس خارج شود.

بیایید یک مثال دیگر بزنیم. در تظاهرات روز کارگر بخشی از کارگران ساختمان پلاکاردهایی به دست گرفته‌اند که روی آنها شعارهای راسیستی نوشته شده. موضع؟
1. خاک بر سر کارگرهای عقب‌مونده(کلیشه راست)
2. مرگ بر خانه کارگر(کلیشه چپ)

بوس به هر دو موضع. اما اینجا هم نبردی واقعی در جریان است. یعنی همین الان اگر شما بخواهید یک تعمرات کلی در خانه تان انجام بدهید مسئول تخریب می‌آید. همراهش چند جوان نحیف‌اند که صبح تا شب می‌کوبند و نخاله جابجا می‌کنند و نفری پنجاه هزار تومان در مجموع می‌گیرند. خب شما ته دل‌تان می‌دانید که این رقم منصفانه نیست و به وضوح می‌بینید کار کسی که تخریب را کنتراتی به او سپرده‌اید ایمن نیست. چرا این اتفاق می‌افتد؟ چون در ساخت و ساز می‌شود از کارگران غیرقانونی استفاده کرد و آنها همه ناامنی‌های کار را می‌پذیرند و قیمت پایین می‌آید. کارفرما راضی. پیمانکار راضی. پس غیر از چپ‌و چول‌ها و خل‌و چل‌ها کیست که ناراضی باشد؟ احتمالا یکسری کارگر عقب‌افتاده که به نوبه خود آنها را هم محکوم می‌کنیم.

اما واقعا کنجکاو نیستید چرا فقط کارگران ساختمانی گول خانه‌کارگر را خورده‌اند یا باید خاک ریخت برسرشان؟ آنها چون درگیر کار هستند میبینند که این شرایط درست نیست اما چون سازماندهی سندیکایی ندارند و گفتارهای ضدتبعیض هم همه به نفع ستایش چیزهای قشنگ تضعیف شده، از گفتار راسیستی که میراث طبقه متوسط است استفاده می‌کنند (به ناحق و به اشتباه) تا حرف‌شان را بزنند. در واقع اینجا کارگران افعانستانی و ایرانی هر دو قربانی سکوت دائمی گفتاهای غالب‌اند. یا اگر بخواهیم از آن رخداد استعاری استفاده کنیم، هر دو گیرافتاده در انباری که گاز در آن منتشر شده است. حالا ما بین قیمت ارزانتر تعمیرات و جلوگیری از این شعارهای راسیستی کدام یک را انتخاب کنیم؟
این سئوالها مزاحم است؟ همینطور است. پس بگذارید یک سئوال راحت‌ ازتان بپرسم. 
فتوره‌چی یا بهاره رهنما؟ (می‌بینم که دست‌ها برای پاسخ‌دادن بلند شده. دیوی هم در میان جمعیت دیده می‌شود.)